Blog prawniczy

W pierwszej części artykułu zasygnalizowano liczne wątpliwości związane ze stosowaniem przewidzianego w treści art. 4 ust. 6 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego („UKUR”) uprawnienia Agencji Nieruchomości Rolnych do nabycia udziałów i akcji wydawanych w ramach łączenia się spółek, w sytuacji, gdy spółka przejmująca jest właścicielem nieruchomości rolnych.

W niniejszym artykule analizie poddane zostaną następujące zagadnienia:

• sposób określenia uprawnienia Agencji w uchwałach o połączeniu, ewentualnie nadanie im warunkowego charakteru;

• termin, forma i podmiot właściwy do zawiadomienia Agencji o zdarzeniu aktualizującym uprawnienie Agencji do nabycia udziałów i akcji;

• termin na wykonanie uprawnienia Agencji;

• skutki wykonania uprawnienia Agencji dla bytu połączenia.

Warunkowy charakter uchwał o połączeniu?

Z racji konieczności odpowiedniego stosowania do wynikającego z art. 4 ust. 6 UKUR uprawnienia Agencji przepisów o prawie pierwokupu przewidzianych w Kodeksie cywilnym, nasuwa się pytanie: gdzie należy zawrzeć informację o uprawnieniu Agencji do nabycia udziałów/akcji wydawanych w związku z połączeniem albo też, czy uchwałom o połączeniu w miejscu dotyczącym określenia wysokości udziałów/akcji przyznawanych wspólnikowi spółki przejmowanej należy nadać charakter warunkowy?

W moim przekonaniu, w przypadku prawa Agencji do nabycia udziałów i akcji odpowiednie stosowanie przepisów o prawie pierwokupu nie oznacza konieczności uczynienia uchwał o połączeniu uchwałami warunkowymi. Brak również obowiązku, by w tym zakresie, o uprawnieniu Agencji do nabycia udziałów lub akcji wydawanych w ramach połączenia informować w treści samej uchwały. Przepisy UKUR nie przewidują takiej konieczności, stąd ewentualnie zawarcie w treści uchwał takiej informacji pozostawić należy decyzji wspólników/akcjonariuszy podejmujących uchwałę o połączeniu. Z kolei nadanie uchwałom o połączeniu warunkowego charakterku mogłoby się spotkać z odmową wpisu połączenia do KRS. Trudno bowiem wyobrazić sobie sytuację, w której sąd rejestrowy zarejestrowałby połączenie np. pod warunkiem, że Agencja Nieruchomości Rolnych nie skorzysta z przysługującego jej z mocy art. 4 ust. 6 UKUR uprawnienia.

Termin i podmiot dokonujący zawiadomienia Agencji

Na tle analizowanego zagadnienia pojawia się kolejna kwestia wymagająca wyjaśnienia – w jakim terminie, w jakiej formie i kto winien zawiadomić Agencję o dokonanej czynności i przysługującym Agencji uprawnieniu?

Sama uchwała o połączeniu nie powoduje skutku w postaci powstania udziałów lub akcji, względem których Agencji przysługiwać będzie prawo ich nabycia. Wpis podwyższenia kapitału zakładowego i połączenia do rejestru przedsiębiorców KRS ma bowiem charakter konstytutywny, zatem powstanie udziałów i akcji „emitowanych” w drodze połączenia spółek następuje dopiero z chwilą rejestracji połączenia (art. 493 § 2 i 3 k.s.h.) – czy mając zatem powyższe na uwadze, Agencję o dokonanym połączeniu należy powiadomić po wpisie połączenia do rejestru przedsiębiorców KRS? Czy też ewentualnie Agencję należy powiadomić już o samym fakcie podjęcia uchwał o połączeniu i ze złożeniem wniosku o wpis połączenia wstrzymać się do momentu upływu terminu Agencji do złożenia oświadczenia o ewentualnym nabyciu udziałów/akcji w spółce będącej właścicielem nieruchomości rolnych?

W tym zakresie przyjąć należy, że właściwe jest pierwsze z rozwiązań tj. zawiadomienie Agencji o wydaniu udziałów lub akcji związanych z połączeniem dopiero po wpisie połączenia do rejestru. Zawiadomienie wcześniejsze nie miałoby uzasadnienia prawnego z tego powodu, że przedmiot uprawnienia Agencji powstaje dopiero z momentem rejestracji połączenia, stąd ewentualne wcześniejsze zawiadomienie miałoby charakter bezprzedmiotowy.

Zawiadomienia należy dokonać niezwłocznie po uzyskaniu wpisu połączenia do rejestru przedsiębiorców KRS najlepiej w formie pisemnej. Co prawda forma tego zawiadomienia nie została określona, niemniej jednak uwzględniając jego doniosłość (brak zawiadomienia powoduje nieważność czynności) należy dokonać go w formie, która pozwoli wykazać zarówno fakt jego dokonania, jak i jego datę.

Zawiadomienia powinny dokonać podmioty, którym wskutek rejestracji połączenia wydano udziały lub akcje spółki przejmującej, co wynika z odpowiednio stosowanego art. 4 ust. 5 pkt 1 lit. d UKUR.

Termin na złożenie oświadczenia przez Agencję – tydzień czy miesiąc?

Istotnym zagadnieniem jest również kwestia terminu na złożenie przez Agencję oświadczenia o wykonaniu jej uprawnienia przewidzianego w art. 4 ust. 6 UKUR.

Stosownie do treści wskazanego przepisu, do wykonywania uprawnienia Agencji do nabycia udziałów/akcji w spółce będącej właścicielem nieruchomości rolnej stosuje się odpowiednio m.in. przepis art. 4 ust. 5 UKUR, stanowiący o odpowiednim stosowaniu do wykonywania tego uprawnienia przepisów Kodeksu cywilnego o prawie pierwokupu. W związku z powyższym, w zakresie terminu Agencji do złożenia oświadczenia o nabyciu udziałów lub akcji zastosować należy odpowiednio art. 598 § 2 Kodeksu cywilnego, stanowiący, że prawo pierwokupu należy w odniesieniu do innych niż nieruchomości rzeczy wykonywać w terminie tygodnia od otrzymania zawiadomienia o sprzedaży. Mając powyższe na uwadze, w przypadku prawa Agencji do nabycia udziałów lub akcji w trybie art. 4 ust. 6 UKUR, Agencji przysługuje prawo złożenia oświadczenia w terminie tygodnia od dnia otrzymania zawiadomienia o transakcji. W odniesieniu do uprawnień określonych w art. 4 ust. 6 UKUR nie znajduje bowiem zastosowania art. 3a ust. 4 UKUR mówiący o odpowiednim zastosowaniu prawa pierwokupu co do nieruchomości, a jedynie art. 3a ust. 3 UKUR.

Powyższe skłania do wniosku, że wyłącznie w przypadku, gdy przedmiotem transakcji jest nieruchomość rolna (lub ewentualnie udziały albo akcje w przypadku określonym w art. 3a UKUR), Agencji służy prawo złożenia oświadczenia w terminie miesiąca od dnia otrzymania zawiadomienia. W sytuacji realizacji uprawnień określonych w treści art. 4 ust. 6 UKUR termin ten jest tygodniowy, gdyż w tym kontekście art. 4 ust. 5 UKUR stosowany odpowiednio nie ogranicza się tak, jak art. 3a ust. 4 UKUR do wskazania, że stosuje się przepisy o prawie pierwokupu dotyczące nieruchomości, a ogólnie przepisy o prawie pierwokupu. Tym samym, przyjąć należy, że w przypadku realizacji uprawnienia określonego w treści art. 4 ust. 6 UKUR nie jest wyłączone stosowanie art. 598 § 2 Kodeksu cywilnego w zakresie tygodniowego terminu do złożenia oświadczenia.

Skutek wykonania uprawnienia Agencji

Na tle powyższych wyjaśnień nasuwa się także zasadnicze pytanie o konsekwencje dla bytu połączenia wykonania przez Agencję Nieruchomości Rolnych swojego uprawnienia do nabycia udziałów lub akcji. W moim przekonaniu, nabycie przez Agencję udziałów lub akcji wydanych wspólnikom spółki przejmowanej nie zniweczy skutku połączenia, a spowoduje jedynie konieczność dokonania modyfikacji w zakresie wspólników spółki przejmującej. Innymi słowy, po wykonaniu przez Agencję swojego uprawnienia, Agencja (a właściwie Skarb Państwa) stanie się właścicielem udziałów/akcji „wyemitowanych” w drodze połączenia, co zobliguje zarząd spółki przejmującej do sporządzenia nowej listy wspólników spółki i dokonania zmian w rejestrze przedsiębiorców KRS w zakresie wspólników spółki przejmującej.