Blog prawniczy

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (tj. Dz.U. z 2016 r. poz. 40 z późn. zm.), fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska oraz opieka nad zabytkami.

Fundacja podatnikiem podatku dochodowego

Zgodnie z art. 7 ust.1 ww. ustawy fundacja podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego i z chwilą wpisania, w świetle art. 7 ust. 2 ww. ustawy, fundacja uzyskuje osobowość prawną.

Należy podkreślić, iż fundacje nie zostały wymienione przez ustawodawcę w treści art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tj. Dz.U. z 2016 r. poz. 1888 z póżn. zm.), dalej jako „ustawa o CIT”, jako podmioty, które zwolnione są od podatku. Tym samym fundacje, tak jak inne podmioty posiadające osobowość prawną, podlegają ogólnym regułom podatkowym przewidzianym w tej ustawie. Oznacza to, że fundacje ustalają dochód bez względu na rodzaje źródeł przychodów, z jakich dochód ten został osiągnięty i kwota ta, zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o CIT, staje się przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym. W przypadku dochodów kapitałowych, o których mowa w art. 21 i 22 ustawy o CIT, przedmiotem opodatkowania jest przychód.

Zwolnienia dochodów fundacji z podatku dochodowego od osób prawnych

Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT wolne od podatku są dochody podatników, z zastrzeżeniem ust. 1c, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego – w części przeznaczonej na te cele. W tym miejscu należy podkreślić, że zwolnienie nie jest uzależnione od rodzaju uzyskiwanego dochodu, oprócz dochodów wymienionych w art. 17 ust. 1A – ważny jest cel, na jaki jest ten dochód przeznaczony. Podsumowując, aby dochód uzyskiwany przez fundację był zwolniony z opodatkowania, musi ona spełnić poniższe warunki:

• celem statutowym fundacji ma być co najmniej jedna z wyżej wymienionych działalności (przy czym nie musi być to wyłączna statutowa działalność fundacji),
• uzyskany przez fundację dochód musi zostać przeznaczony na wspomniane powyżej cele (tj. w momencie uzyskania dochodu należy wskazać cel, na który w przyszłości zostanie on przeznaczony),
• uzyskany dochód musi być faktycznie wydatkowany na wyznaczony cel.

Opodatkowanie darowizny udziałów na rzecz fundacji

Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT wartość otrzymywanych w drodze darowizny lub poprzez odpowiednie zapisy w testamencie udziałów lub akcji spółek kapitałowych stanowić będzie dla fundacji przychód podatkowy z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Jednakże jak już to wyżej zostało opisane, wolne od podatku dochodowego są dochody podatników z zastrzeżeniem ust. 1c, których celem statutowym jest działalność naukowa, naukowo-techniczna, oświatowa, w tym również polegająca na kształceniu studentów, kulturalna, w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska, wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnej na wsi oraz zaopatrzenia wsi w wodę, dobroczynności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej, rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów oraz kultu religijnego – w części przeznaczonej na te cele zwolnienie jest więc zwolnieniem warunkowym.

Z art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT wynika jednoznaczne powiązanie zwolnienia podatkowego najpierw z przeznaczeniem dochodu, a następnie z rzeczywistym wydatkowaniem dochodu na cele statutowe określone w ustawie. W tym miejscu należy podkreślić, że wydatkować można wyłącznie środki pieniężne. Charakterystyczną cechą papierów wartościowych jest to, że generują dochód w przyszłości w postaci dywidendy, czy też w przypadku ich zbycia – otrzymanego wynagrodzenia. Biorąc pod uwagę powyższe należy uznać, iż dopiero te środki mogą być wydatkowane na wskazany cel statutowy.

W przypadku praw majątkowych, jakimi są udziały lub akcje, o ich przeznaczeniu na cele statutowe można mówić wyłącznie w kontekście korzystania z praw, jakie te udziały lub akcje
dają jego posiadaczowi.

Należy podkreślić, iż przepisy dotyczące zwolnień podatkowych zostały wprowadzone po to, aby realizować określony cel, który został uznany przez ustawodawcę za istotny. Przy wykładni tych przepisów należy zatem kierować się zasadą efektywności, tzn. dokonać interpretacji przepisu w taki sposób, aby najlepiej zapewnić realizację preferowanych przez ustawodawcę zamierzeń (por. B. Brzeziński, Podstawy wykładni prawa podatkowego, Gdańsk 2008, s. 141- 147).

W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 czerwca 2004 r sygn. akt FSK 188/04 czytamy:
„Skoro więc dochód podmiotów wymienionych w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych podlegał zwolnieniu, gdy pochodzące z niego środki zostały wydatkowane na ściśle wyznaczone przez ustawę cele społeczne, to brak jest racjonalnych przesłanek do uznania, że uzyskane przez takich podatników nieodpłatne świadczenie, wykorzystywane bezpośrednio przez nich na te same cele (np. dobroczynność), mogło wpływać na wysokość opłacanego przez nich podatku dochodowego. Byłoby to sprzeczne z zasadą racjonalnego ustawodawcy, który z jednej strony odstępuje od zasady równości opodatkowania w wypadku wydatkowania środków z dochodu na preferowane przez niego cele społeczne, a z drugiej strony dopuszcza możliwość opodatkowania w razie wykorzystania przez podatnika uzyskanych przez niego nieodpłatnych świadczeń na te same cele”.

W związku z powyższym w sytuacji, gdy fundacja otrzyma tytułem darmym udziały lub akcje spółek kapitałowych i oświadczy, że dochód uzyskany z udziałów lub akcji przeznaczy na cele statutowe określone w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT, a następnie wszelkie dochody uznane z tytułu posiadania papierów wartościowych faktycznie wydatkuje na ten cel (bez względu na fakt, czy środki pieniężne uzyska z dywidendy czy ze sprzedaży akcji bądź udziałów) dochód (przychód) z nieodpłatnego ich nabycia będzie wolny od opodatkowania.

Podsumowując fundacja może skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania otrzymanych w drodze darowizny akcji i udziałów po spełnieniu wszelkich warunków określonych w ustawie o CIT.