Blog prawniczy

Opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości to często niemała kwota, która stanowi istotne obciążenie dla użytkownika wieczystego. Zwłaszcza, gdy w ramach tej opłaty powstaje zaległość za okres kilku lat. Gdy sytuacja finansowa zobowiązanego jest trudna, można rozważyć wystąpienie o umorzenie tej opłaty w całości albo w części, odroczenie jej spłaty lub rozłożenie na raty. Wątpliwości budzi jednak kwestia stosowania powyższych instytucji do zaległych opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego gruntów należących do Skarbu Państwa.

Przepisy ogólne i szczególne

Ogólną regulację dotyczącą umarzania, odraczania spłaty lub rozkładania na raty należności pieniężnych mających charakter cywilnoprawny, w tym przesłanki stosowania ww. instytucji, właściwe organy i formę załatwienia sprawy, zawierają przepisy art. 55-59 ustawy o finansach publicznych.¹ W orzecznictwie nie budzi zaś wątpliwości, że opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego ma charakter cywilnoprawny.²

Jednakże stosowanie ww. regulacji UFP jest wyłączone, gdy umarzanie, odraczanie spłaty oraz rozkładanie na raty określają odrębne przepisy (art. 58 ust. 5 UFP). W stosunku do opłat z tytułu użytkowania wieczystego przepisy takie znajdują się w ustawie o gospodarce nieruchomościami³. Określają one: rozłożenie na raty pierwszej opłaty za oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste w drodze bezprzetargowej (art. 71 ust. 3 UGN), przesunięcie terminu zapłaty pierwszej opłaty rocznej (art. 71 ust. 4 zdanie trzecie UGN), bonifikatę od pierwszej opłaty i opłat rocznych związaną ze zmianą celu, na który nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste (art. 73 ust. 3 UGN), bonifikatę w przypadku wpisania gruntu do rejestru zabytków (art. 73 ust. 4 UGN), bonifikaty od opłat rocznych dla osób fizycznych o niskim dochodzie miesięcznym (art. 74 ust. 1 UGN) oraz rozkładanie na raty opłat zaległych w dniu wejścia w życie UGN (art. 219 UGN). Wśród ww. przepisów brak jednak jakiejkolwiek regulacji odnoszącej się do zaległych opłat rocznych z tytułu użytkowania wieczystego gruntów należących do Skarbu Państwa. Powstaje więc problem dotyczący istnienia podstawy prawnej do umarzania, odraczania spłaty lub rozkładania na raty tych opłat. W tym zakresie wykształciły się dwie koncepcje.

Pierwsza koncepcja

Według pierwszego poglądu, ratio legis regulacji UFP jest stworzenie możliwości umarzania, odraczania spłaty lub rozkładania na raty wszelkich należności pieniężnych o charakterze cywilnoprawnym. W konsekwencji, w odniesieniu do tych opłat z tytułu użytkowania wieczystego, w stosunku do których ww. instytucji nie przewidziano w UGN, przyjmuje się stosowanie w pełni przepisów UFP. Organem właściwym do załatwienia sprawy jest starosta (w odniesieniu do należności nieprzekraczających kwoty 40.000,00 zł)⁴ albo wojewoda⁵. Takie stanowisko prezentuje część doktryny oraz niektóre regionalne izby obrachunkowe.⁶

Druga koncepcja

Druga koncepcja zakłada, że UGN zawiera wyczerpującą regulację dotyczącą umarzania, odraczania spłaty lub rozkładania na raty opłat z tytułu użytkowania wieczystego, a jej przepisy stanowią przepisy odrębne, o których mowa w art. 58 ust. 5 UFP i które wyłączają stosowanie regulacji UFP. Ponieważ jednak w UGN brak przepisów umożliwiających umarzanie, odraczanie spłaty lub rozkładanie na raty zaległych należności z tytułu użytkowania wieczystego gruntów należących do Skarbu Państwa, uważa się, że stosowanie ww. instytucji do tych opłat w ogóle nie jest możliwe. Stanowisko takie konsekwentnie prezentuje Ministerstwo Finansów.⁷

Planowana nowelizacja

Analizowany problem został dostrzeżony i istnieje szansa na jego wyeliminowanie w drodze nowelizacji UGN. Opracowano projekt ustawy zmieniającej, która zakłada uregulowanie wprost możliwości umarzania w całości albo w części, odraczania spłaty lub rozkładania na raty należności pieniężnych z tytułu gospodarowania nieruchomościami mających charakter cywilnoprawny i przypadających Skarbowi Państwa, na podstawie przepisów UFP. Organem do tego uprawnionym ma być wojewoda.⁸ Wyżej wymieniony projekt znajduje się jednak na bardzo wczesnym etapie prac legislacyjnych.

Do czasu wejścia w życie wskazanej nowelizacji trudno przewidzieć, jaki pogląd przyjmie organ działający w danej sprawie. Jednakże gdy sytuacja finansowa użytkownika wieczystego nie pozwala mu na terminowe i całkowite uregulowanie należnej opłaty, zasadnym wydaje się złożenie stosownego wniosku o umorzenie, odroczenie spłaty lub rozłożenie opłaty na raty i przynajmniej podjęcie próby wykazania istnienia podstawy prawnej do stosowania ww. instytucji. Ze względu na skomplikowaną argumentację w tym zakresie, przy sporządzeniu odpowiedniego pisma, celowa może okazać się pomoc profesjonalnego pełnomocnika.

 

¹ ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych (Dz.U. z 2016 r., poz.1870 z późn.zm.) – dalej jako „UFP”

² uchwała składu siedmiu sędziów SN z 8.12.2004, III CZP 47/04; wyrok SN z 25.11.2010, I CSK 692/09; wyrok SN z 30.09.2015, I CSK 760/14

³ ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2016 r., poz.2147 z późn.zm.) – dalej jako „UGN”

⁴ art. 58 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 59 ust. 4 UFP i art. 23 ust. 1 pkt 5 UGN

⁵ art. 58 ust. 4 w zw. z art. 129 i art. 149 ust. 1 UFP

⁶ R. Trykozko, Umarzanie zaległości z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości, Finanse Komunalne 2010, nr 4, s. 66-68; pismo RIO w Kielcach z 7.10.2013, WI-44/4078.2013; pismo RIO w Gdańsku z 15.11.2013, RP.0441/46/94/32215/2013; pismo RIO w Szczecinie z 4.03.2014, K.0542.23.KK.2014

⁷ pismo MF z 18.07.2007, FS8-4071/39/2007; pismo MF z 6.02.2008, FS8/4071/42/ULK/08/1143; pismo MF z 6.07.2014, FS2/4170/9/NIB/2014

⁸ art. 1 pkt 2 projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami z dnia 9 czerwca 2016 roku