Blog prawniczy

Zaakceptowany przez dłużnika rachunek jest jedną z kilku przesłanek wskazanych w Ustawie z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeksie postępowania cywilnego umożliwiających wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Dochodzenie należności w tej sytuacji jest korzystne przede wszystkim dla wierzyciela, gdyż ponosi on dużo niższe koszty postępowania oraz nakaz zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia roszczenia. Koniecznym jednak jest przedłożenie między innymi zaakceptowanego przez dłużnika rachunku, który stanowi najczęstszą podstawę wydawania nakazów zapłaty w postępowaniach nakazowych.

Postępowanie nakazowe

W Ustawie z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeksie postępowania cywilnego (dalej jako „KPC”) uregulowany został odrębny tryb szybszego rozpoznania sprawy, bez konieczności przeprowadzania szczegółowego postępowania dowodowego. Postępowanie nakazowe należy do właściwości sądów rejonowych i okręgowych, w zależności od wartości przedmiotu sporu. Co istotne, rozpoznanie sprawy następuje na pisemny wniosek powoda zgłoszony w pozwie. Nakaz zapłaty może być wydany jedynie wtedy, gdy powód pozwem dochodzi roszczenia pieniężnego albo innych świadczeń zamiennych. Ponadto okoliczności uzasadniające żądanie pozwu muszą zostać udowodnione poprzez przedłożenie dokumentów wskazanych w art. 485 § 1-3 KPC, w tym poprzez zaakceptowany przez dłużnika rachunek.

Zaakceptowany rachunek

Pod pojęciem rachunku, o którym mowa w art. 485 § 1 pkt 2 KPC należy rozumieć każdy występujący w obrocie dokument rozliczeniowy, najczęściej fakturę (zob. art. 87 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa). Dokumenty te stanowią dowód istniejącego zobowiązania dłużnika względem wierzyciela. Przypomnieć należy, że doręczenie dłużnikowi rachunku (faktury) traktowane jest jako wezwanie do zapłaty, w przypadku, gdy w rachunku zawarto wzmiankę co do sposobu oraz terminu zapłaty (wyrok Sądu Najwyższego w sprawie o sygn. akt III CZP 56/92). Zaakceptowanie przez dłużnika rachunku następuje najczęściej poprzez podpisanie rachunku, przybicie pieczątki firmowej, czy też opatrzenie datą lub zamieszczeniem wzmianki „akceptuję rachunek/fakturę”. Akceptacja oznacza potwierdzenie przez dłużnika istniejącego zobowiązania. Co ważne samo poświadczenie przyjęcia dokumentu rozliczeniowego nie może stanowić akceptacji rachunku w rozumieniu art. 485 § 1 pkt 2 KPC. Koniecznym jest zaznaczenie, że podpisanie przez dłużnika rachunku określającego sposób oraz termin zapłaty może stanowić podstawę wydania nakazu zgodnie z art. 485 § 1 pkt 2 KPC, ale także z art. 485 § 1 pkt 3 KPC tj. na podstawie wezwania do zapłaty z pisemnym oświadczeniem o uznaniu długu, gdyż jak wskazał Sąd Najwyższy – rachunek określający termin i sposób zapłaty traktowany jest jako wezwanie do zapłaty.

Orzecznictwo sądów jest bardzo niejednolite przy ustalaniu przesłanki wydania nakazu w przedstawionej sprawie. Abstrahując od powyższego KPC nie obliguje powoda do wskazania podstawy prawnej, na której powód opiera swoje roszczenie (art. 126 KPC w zw. z art. 187 KPC). Wspomnieć należy, że Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 lutego 2006 roku w sprawie o sygnaturze akt II CSK 131/05 dopuścił możliwość wydania nakazu zapłaty w oparciu o wystawiony rachunek bez podpisu dłużnika, w sytuacji gdy dłużnik uprzednio upoważnił powoda do wystawiania rachunków bez podpisu.

Akceptacja przez dłużnika lub osobę upoważnioną

Jak wynika z literalnej treści przepisu, osobą akceptującą jest dłużnik. Przyjmuje się, że podpis akceptujący rachunek powinien pochodzić od dłużnika lub od osoby upoważnionej do akceptowania rachunków. W pierwszej kolejności jeżeli chodzi o dłużnika, którym jest osoba prawna – prawo do reprezentacji podmiotu wskazuje odpis z rejestru przedsiębiorców KRS dostępny również online – zaś w przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą będzie to informacja zawarta w CEIDG.

Więcej wątpliwości nasuwa pojęcie osoby upoważnionej, gdyż osoba ta powinna legitymować się odpowiednim pełnomocnictwem. Nie można domniemywać, że osoba czynna w lokalu przedsiębiorstwa (art. 97 KC) podejmująca czynności zwyczajowe polegające na bieżącej obsłudze, będzie uprawniona do akceptacji rachunku. Rachunek jest następstwem zobowiązania pomiędzy stronami, a zatem możliwość jej akceptacji powinna mieć strona lub osoba upoważniona do jej reprezentacji. W przypadku dłuższej współpracy pomiędzy kontrahentami, w sytuacji gdy rachunki regulowane były terminowo pomimo akceptowania ich przez osobę, której upoważnienie nie wynika wprost z rejestru czy też przedłożonego dokumentu, domniemywać można, że upoważnienie takie istniało w momencie akceptacji rachunku. Istotne jest, aby weryfikować czy osoby akceptujące rachunki posiadają do tego umocowanie, przy czym jak wskazano, pomocne mogą okazać się dostępy elektroniczne do rejestru przedsiębiorców KRS czy też CEIDG.

Podsumowanie

Postępowanie nakazowe jako jedno z postępowań odrębnych stanowi uproszczoną i korzystną dla wierzyciela drogę dochodzenia należności na drodze sądowej z uwagi na niższe opłaty sądowe, uzyskiwanie zabezpieczenia roszczenia ex lege, jak i przyspieszone rozpoznanie sprawy. Wnosząc w pozwie o wydanie nakazu zapłaty na podstawie zaakceptowanego przez dłużnika rachunku pamiętać należy o dołączeniu dokumentu do pozwu oraz, że akceptacja dłużnika następuje poprzez złożenie podpisu dłużnika lub osoby upoważnionej na rachunku (fakturze). W przypadku akceptacji rachunku przez osobę inną niż dłużnik, upoważnienie tej osoby powinno wynikać z właściwego rejestru (osoba prawna) czy tez ewidencji (osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą) lub też z udzielonego pełnomocnictwa.

Opracowano na podstawie:

¹Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1822 z późn. zm.);

²Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 459 z późn. zm.);

³Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1992 roku, sygn. akt III CZP 56/92;

⁴Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2006 roku, sygn. akt II CSK 131/05.